Hakika, hapa kuna makala ya kina kuhusu habari hiyo kutoka The Register, iliyoandikwa kwa lugha ya Kiswahili iliyo rahisi kueleweka:
Ujanja wa Zamani: Jinsi Akili za IT Zilivyowahi Kupata Programu za Bure kwa Kudanganya Kompyuta za Ndugu Zao
Tarehe 28 Juni 2025, gazeti la The Register lilichapisha makala ya kuvutia yenye kichwa “How to get free software from yesteryear’s IT crowd – trick code into thinking it’s running on a rival PC” (Jinsi ya kupata programu za bure kutoka kwa wataalamu wa IT wa zamani – kudanganya nambari ya kompyuta kufikiri inaendesha kwenye PC ya mpinzani). Makala haya yanatupeleka nyuma katika siku za mwanzo za kompyuta, ambapo wataalamu wa IT walikuwa wabunifu na wenye ujanja wa hali ya juu, si kwa madhumuni ya uhalifu bali ya kujifunza na kupata rasilimali ambazo zilikuwa ghali au hazipatikani kwa urahisi.
Uhalisia wa Kina: Nini Hii “Kudanganya Msimbo” Maana Yake?
Makala ya The Register yanaangazia mbinu ambayo wataalamu wa IT wa zamani walitumia ili kupata programu za kulipia bila kulipa. Kimsingi, mbinu hii ilihusisha kuifanya programu “kufikiri” kuwa inaendeshwa kwenye kompyuta ya aina nyingine au mfumo mwingine, kwa njia ambayo ilipita vizuizi au leseni ambazo zingeizuia kufanya kazi.
Fikiria mfumo wa leseni wa zamani, ambapo programu nyingi zilikuwa zimeundwa kufanya kazi tu kwenye aina fulani ya kompyuta au mfumo wa uendeshaji. Kwa mfano, programu moja inaweza kuwa imeundwa tu kwa ajili ya kompyuta za IBM PC, na kama mtu angejaribu kuiendesha kwenye kompyuta nyingine, ingegoma kufanya kazi. Hapa ndipo ujanja ulipoingia.
Wataalamu hawa wa IT wenye ujuzi wa kina wa jinsi kompyuta zinavyofanya kazi, waligundua jinsi ya kubadilisha au kuongeza sehemu ndogo za msimbo wa programu au kusanidi mfumo wa uendeshaji kwa njia ambayo ilidanganya programu hiyo. Walitoa ishara bandia kwa programu, zilizofanana na zile ambazo kompyuta ya aina wanayolenga kuipata programu ingetoa. Kwa kufanya hivyo, programu ingeamini kuwa imefanikiwa “kugundua” aina sahihi ya kompyuta na kuanza kufanya kazi, ikiwa na vipengele vyote vile ambavyo vingetakiwa kulipiwa.
Kwa Nini Walifanya Hivyo? Si Kwa Ajili Ya Kuiba?
Ni muhimu kuelewa muktadha wa nyakati hizo. Katika miaka ya 1980 na 1990, kompyuta zilikuwa ghali sana, na programu pia zilikuwa na gharama kubwa. Wataalamu wengi wa IT walikuwa wanafunzi, wachunguzi wa teknolojia, au wafanyakazi katika kampuni ambazo hazikuwa na bajeti kubwa ya kununua kila programu mpya au kuendesha kila kitu kwenye mifumo ya kibiashara.
Madhumuni makuu ya mbinu hizi kwa watu wengi hayakuwa ni kuiba kwa faida ya kibinafsi au kuiuza kwa wengine, bali:
- Kujifunza na Kuchunguza: Walitaka kuelewa jinsi programu hizi zilivyofanya kazi, kujifunza zaidi kuhusu usanifu wa kompyuta, na kuona uwezekano wa teknolojia mpya. Kupata programu kwa njia hii kulitoa fursa ya kutosha kwa masomo haya bila gharama kubwa.
- Kupata Zana za Kazi: Wataalamu wengi wa IT walihitaji zana maalum za uendeshaji au uchambuzi ambazo zilikuwa zinapatikana tu kwa kununua. Kwa kutumia mbinu hizi, walipata zana hizo ili waweze kufanya kazi zao kwa ufanisi zaidi, mara nyingi katika mazingira ya utafiti au malezi.
- Kuwahisha Mabadiliko: Wakati mwingine, kampuni zilikuwa hazitoi programu kwa mifumo mpya kwa haraka. Wataalamu hawa walijaribu kuwafanya wapate programu zilizopo kufanya kazi kwenye mifumo mipya kwa njia hii, wakionyesha uhitaji wa kuendana na maendeleo ya kiteknolojia.
Umahiri wa Teknolojia na Ubunifu
Makala ya The Register yanaangazia zaidi umahiri wa kiufundi wa watu hawa. Mbinu hii haikuwa rahisi hata kidogo. Ilidai ujuzi mkubwa wa lugha za programu (kama vile Assembly), uelewa wa kina wa jinsi mifumo ya uendeshaji inavyofanya kazi, na uwezo wa kuchambua na kubadilisha misimbo ya kompyuta. Haikuwa tu suala la kunakili faili, bali kuunda “bandia” halisi ya mazingira yanayohitajika.
Hii inatofautiana sana na njia za sasa za kupata programu haramu, ambazo mara nyingi huhusisha ukiukaji wa hakimiliki kwa njia za moja kwa moja zaidi au kutumia zana za kisasa ambazo hazihitaji ujuzi huo wa kina. Mbinu hizi za zamani zilikuwa ni sanaa ya uhandisi wa kurudi nyuma (reverse engineering) na ubunifu wa hali ya juu.
Je, Hii Bado Inawezekana Leo?
Katika dunia ya leo, mifumo ya leseni na usalama wa programu imekuwa ngumu zaidi. Programu nyingi hutumia mifumo ya leseni za mtandaoni, vitufe vya uanzishaji (activation keys), na ulinzi mwingine ambao hufanya ujanja huu wa zamani kuwa mgumu sana au hata kutowezekana. Zaidi ya hayo, sheria za hakimiliki na biashara za programu zimeimarishwa sana, na kufanya hata jaribio la mbinu hizi leo kuwa na hatari kubwa za kisheria.
Hata hivyo, hadithi hizi za zamani ni ukumbusho wa kipindi cha mapinduzi ya kompyuta, ambapo ubunifu, udadisi, na shauku ya kujifunza ilichochewa na mahitaji na vikwazo vya wakati huo. Wataalamu hawa wa IT wa zamani walikuwa mabingwa wa kutafuta njia, na mbinu zao, ingawa hazikubaliki kwa sasa, zilionyesha kiwango cha juu cha akili na kujitolea kwao katika ulimwengu wa kompyuta.
Kwa kumalizia, makala ya The Register yanatupa dirisha la kuangalia nyuma katika historia ya kompyuta, na kutukumbusha kuwa mara nyingi, ubunifu huibuka kutokana na haja na hamu ya kufahamu zaidi, hata kama njia zitakazotumiwa zinaweza kuonekana kama za hila kidogo.
AI imetoa habari.
Swali lifuatalo lilitumiwa kupata jibu kutoka Google Gemini:
The Register alichapisha ‘How to get free software from yesteryear’s IT crowd – trick code into thinking it’s running on a rival PC’ saa 2025-06-28 08:30. Tafadhali andika makala ya kina kuhusu habari hii, ikijumuisha taarifa muhimu, kwa sauti ya upole na inayoeleweka. Tafadhali jibu kwa makala ya Kiswahili pekee.